De complexe realiteit van emissievrije bouwlogistiek
Emissievrije bouwlogistiek staat voor het verminderen en uiteindelijk elimineren van directe uitstoot van schadelijke stoffen, zoals CO₂, stikstofoxiden en fijnstof, tijdens het transport van materialen, materieel en personeel van, naar en op bouwplaatsen. Hoewel de term eenvoudig klinkt, omvat de implementatie ervan een aanzienlijke technische, financiële en organisatorische complexiteit die verder reikt dan alleen de aanschaf van elektrische vrachtwagens.
Elektrische vrachtwagens en hun grenzen
De overstap naar elektrische vrachtwagens vormt een cruciale pijler van emissievrije bouwlogistiek. Deze voertuigen stoten lokaal geen emissies uit, wat bijdraagt aan een betere luchtkwaliteit en minder geluidsoverlast in stedelijke gebieden. De technische realiteit brengt echter uitdagingen met zich mee, te beginnen met de actieradius van elektrische vrachtwagens, die vaak beperkter is dan die van dieselvarianten. Dit vereist een nauwkeurige planning van ritten en de beschikbaarheid van voldoende laadinfrastructuur, zowel op de bouwplaats als langs de routes. Snelladers zijn essentieel om stilstand te minimaliseren, maar de capaciteit van het elektriciteitsnetwerk kan hierbij een knelpunt vormen, een fenomeen dat bekend staat als netcongestie. Bovendien zijn de hogere aanschafkosten voor elektrische trucks, die anderhalf tot vier keer duurder kunnen zijn dan dieseltrucks, een significante financiële drempel.
De onmisbare rol van bouwlogistieke hubs
Een bouwlogistieke hub, of bouwhub, is een logistiek centrum buiten de stad waar bouwmaterialen en materieel van diverse leveranciers worden verzameld, geconsolideerd en klaargemaakt voor just-in-time levering aan de bouwplaatsen in de binnenstad. Vanuit deze hubs vindt het 'last mile'-transport plaats met kleinere, emissievrije voertuigen, wat het aantal transportbewegingen en de daarbij horende emissies in de stad vermindert. De voordelen zijn duidelijk: een hogere beladingsgraad van voertuigen, minder wachttijden op de bouwplaats, en een geoptimaliseerde aanleverstroom.
Financieel gezien kunnen bouwhubs de totale logistieke kosten aanzienlijk verlagen, ondanks de initiële investeringen in locatie, gebouwen en extra wagenpark. De kostenbesparing komt voort uit efficiënter transport en minder faalkosten op de bouwplaats. Echter, de realiteit in de bouwsector toont aan dat het organiseren van een bouwhub complexe samenwerking en planning vereist tussen verschillende partijen in de keten, wat in de praktijk weerbarstig kan zijn.
Juridische druk en financiële prikkels
De transitie naar emissievrije bouwlogistiek wordt sterk gedreven door wet- en regelgeving. Vanaf 1 januari 2025 voeren ruim zestien Nederlandse gemeenten zero-emissiezones in. Dit betekent dat nieuwe bestel- en vrachtwagens die vanaf die datum op kenteken worden gezet, emissievrij moeten zijn om deze zones te mogen betreden. Voor bestaande Euro 6 bakwagens geldt een overgangsregeling tot uiterlijk 2030, afhankelijk van de Datum Eerste Toelating (DET). Niet-naleving kan leiden tot boetes die kunnen oplopen tot 300 euro per overtreding. Daarnaast stellen opdrachtgevers, zoals Rijkswaterstaat, steeds vaker klimaatneutrale en circulaire eisen in aanbestedingen, inclusief emissievrije logistiek.
De overheid stimuleert de overstap met diverse subsidieregelingen. De Aanschafsubsidie Zero-Emissie Trucks (AanZET) compenseert een deel van de meerkosten van een emissieloze vrachtauto ten opzichte van een dieselvariant, met een maximum van 115.200 euro per voertuig. De Subsidieregeling Schoon en Emissieloos Bouwmaterieel (SSEB) biedt subsidie voor de aanschaf van emissieloze bouwmachines en -voertuigen, en kan oplopen tot dertig procent van de meerkosten. Daarnaast zijn de Milieu-Investeringsaftrek (MIA) en Energie-investeringsaftrek (EIA) beschikbaar voor duurzame investeringen, hoewel AanZET en MIA niet te combineren zijn.
De praktijk en de weg vooruit
In de praktijk vereist de implementatie van emissievrije bouwlogistiek een fundamentele verschuiving in denk- en werkwijzen. Projecten zoals de vernieuwing van de Rijnkade bij Arnhem laten zien dat volledig emissieloos werken reeds mogelijk is, mede door inzet van eigen laadstations en elektrische busjes voor personeel. Bedrijven zoals VolkerWessels experimenteren met bouwhubs en zien de noodzaak om logistieke plannen veel vroeger in het tenderproces te integreren om faalkosten te voorkomen en vrachtbewegingen te verminderen.
De transitie is echter geen vanzelfsprekendheid. De sector wordt geconfronteerd met beperkte beschikbaarheid van zwaarder elektrisch bouwmaterieel en een gebrek aan uniforme standaarden. Bovendien is er weerstand tegen de veranderende logistieke processen en de hogere initiële kosten, waardoor de voordelen pas op langere termijn zichtbaar worden. Samenwerking in de gehele keten, van opdrachtgever tot vervoerder, is essentieel om deze uitdagingen te overwinnen en de voordelen van emissievrije bouwlogistiek volledig te benutten. Het gaat niet alleen om de technologie, maar vooral om een slimme en integrale aanpak van de bouwlogistiek.
